کد مطلب:30611 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اعتقادات

آيا در روز قيامت كساني كه اعمال خوب و بد آنها مساوي است، به بهشت ميروند؟ اگر كسي خوبيهاي بيشتر باشد، تكليفش چيست؟

عمل انسان و اثر آن، موضوعي بسيار دقيق است كه باحساب و كتاب عرفي و يا عقلي انسان، قابل تحليل و بررسي نيست.

به گواه آيات و روايات، در روز قيامت هرانساني پاداش و كيفر عمل خود را ميبيند:

در آن روزمردم پراكنده از قبرها بيرون ميآيند تا اعمالشان را به آنها بنمايانند. پس هر كس به وزن ذرهاي نيكي كرده باشد، آن را ميبيند، و هر كس به وزن ذرهاي نيكي كرده باشد، آن را ميبيند، و هر كس به وزن ذرهاي بدي كرده باشد، آن را ميبيند.(1)

طبعي است هر عملي مزد خود را ميطلبد. در دنيا، مردم در مقابل عمل خوب، پاداش خوب ميدهند و شخص را مستحق ثواب و مزد ميدانند و در مقابل شخصي كه مرتكب عمل ناشايست شود، از سوي مردم مذمت و در صورت لازم تنبيه خواهد شد.

اين مسئله در سراي آخرت به دو گونه متصور است كه اگر عمل انسان در محكمه و دادگاه قيامت، با ترازوي عدل الهي سنجيده شود، بدهكار خواهد شد، اگر چه خيال كند به خاطر اعمال نيك بي شماري كه انجام داده، مستحق پاداش خواهد بود.

قرآن ميفرمايد: اگر فضل و رحمت الهي شامل حالتان نشود، هيچ يك از شما به پاكي و رستگاري نائل نخواهيد شد.(2)

نكته مهمي كه آيه از آن نام برده، فضل و رحمت بي كران خداوند است.

انسان ميبايست بيش از آن كه در انتظار نتيجه عملش در قيامت باشد، بايد به فضل و رحمت الهي اميدوار باشد و گرنه ترازوي عدل الهي حتي مثقال ذرهاي را به چشم نيايد، محاسبه خواهد كرد. پس نقش مهم و تأثير گذار اميدواري به فضل و رحمت الهي در اين سراي فاني هرگز نبايد فراموش شود.

امام باقر(ع) فرمود: در كتاب علي(ع) است كه رسول گرامي(ص) بر منبر فرمود: قسم به خدايي كه جز او معبودي نيست! به هيچ مؤمني خير دنيا و آخرت عطا نميشود مگر به حسن ظن به خدا، اميدواري به او، حسن خلق و (خوش اخلاقي) و خودداري از غيبت مؤمنان و....(3)

امام رضا(ع) فرمود: گمان خود را به خدا نيكو كنيد كه خداوند ميفرمايد: من با گمان بنده مؤمن هستم. اگر گمانش به من خوب و اميد بخش باشد، من نيز با همان گمان با وي عمل ميكنم.(4)

فرض كنيم شخصي عمل خوب و بدش مساوي است، پس مقابل پروردگارش بي حساب خواهد شد؛

يعني چون شخصي ميشود كه نه طلب كار خواهد بود و نه بدهكار. در آن صورت بايد به فضل و رحمت حق اميدار باشد كه اميدواري در اين دنيا، ثمرات بسياري در آن دنيا برايش خواهد داشت.

در قيامت رحمت گسترده خدا حتي شيطان را به طمع بخشش مياندازد.

امام صادق(ع) فرمود: وقتي روز قيامت فرا ميرسد، خداوند رحمت خود را آن قدر گسترش ميدهد كه حتي شيطان به رحمت او طمع ميكند.(5)

توجه به رحمت و تفضل حضرت باري تعالي شخص با ايمان را به نجات از عذاب قيامت اميدوار ميكند و به وي نويد عفو و بخشش ميدهد. توجه به عدل و دادگري خداوند براي مؤمن موجب خوف از عذاب قيامت است و او را به اقتضا لغزشها و گناهاني كه دارد، دچار بيم و نگراني مينمايد. اين دو حالت لازم است در ضمير افراد با ايمان باشد؛ يعني هم به رحمت خداوند اميدوار باشند و هم از عذاب او خائف. امام سجاد(ع) فرمود: به نام خداوندي كه اميد ندارم جز به فضل او و ترس ندارم جز از عدل او.(6)

گفتهاند: كساني كه اعمال خوب و بدشان مساوي باشد، در محلي به نام اعراف نگهداري ميشوند تا در سايه تحمل زحمت و زنج شبيه به دنيا آمادگي براي شفاعت پيدا كنند.(7)

در مورد شخصي كه خوبي هايش بيشتر از بدي هايش باشد و كفه خوبي بر بدي سنگيني كند، به حكم آيه اما آن (كه در آن روز) ترازوهاي اعمالش سنگين است، در يك زندگي خشنوند كننده خواهد بود.(8)

تكليف شخصي كه خوبيهاي بيشتري دارد (البته در مقام واقع و روز حساب رسي، نه به خيال خودش) معلوم است، اگر چه نبايد چنين گماني او را به غرور بكشاند.

راوي حديث ميگويد: به امام صادق(ع) عرض كردم: كساني پيوسته گناه ميكنند و ميگويند: ما به رحمت خدا اميد داريم و اين روش ناپسند را هم چنان ادامه ميدهند تا مرگشان فرا رسد. حضرت فرمود: اينان به آرزوهايي كه در سر ميپرورانند، تمايل دارند و طبق دلخواه خويش عمل ميكنند. اين گروه دروغ ميگويندو از اميدواران به خدا نيستند، چه اگر كسي به چيزي اميد دارد، آن را طلب ميكند و كسي كه از چيزي خائف است، از آن ميگريزد؛ يعني اين گروه با گناهاني كه پيوسته مرتكب ميشوند، نشان ميدهند نه طالب رحمت خدا هستند و نه از عذاب او خوف دارند.(9)

براي دست يابي به مطالب مبسوطتر به كتاب معاد مرحوم فلسفي، ج 2، ص 339، مراجعه كنيد.

پي نوشتها:

1 - زلزال (99) آيات 6، 7 و 8.

2 - نور (24)، آيه 21.

3 - كافي، ج 3، ص 115، حديث 2.

4 - همان، ص 116، حديث 3.

5 - محمد تقي فلسفي، معاد، ج 2، ص 340.

6 - همان، ص 341.

7 - معاد از ديدگاه عقل و دين، محمد باقر شريعتي سبزواري.

8 - القارعه (101) آيههاي 6 و 7.

9 - الكافي، دار الكتب الاسلاميه، ج 2، ص 68، حديث 5.